Uczestnicy Konwentu dyskutowali o pierwszym ogólnopolskim programie dopłat do wymiany starych pieców oraz dociepleniu domów jednorodzinnych. Głównym celem jest walka ze smogiem. Wśród prelegentów byli Krzysztof Bolesta, wiceminister klimatu i środowiska oraz Robert Gajda, zastępca prezesa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Jakość powietrza to nie tylko kwestia środowiskowa, ale też zdrowotna. Polacy chorują coraz częściej przez zanieczyszczone środowisko i szacujemy, że aż do 10% PKB wydajemy na ich specjalistyczne leczenia. Obecnie chcemy uprościć system i przyspieszyć rozpatrywanie wniosków. Dzięki tym działaniom osoby dotknięte ubóstwem energetycznym otrzymają lepsze wsparcie. Koncentrujemy się właśnie na nich. Działamy kompleksowo, aby poprawić bezpieczeństwo interesów beneficjentów, ale też Skarbu Państwa. Wprowadzona instytucja operatorów zajmie się kompleksową obsługą zainteresowanych. W odróżnieniu do poprzednich zapisów, w pierwszej kolejności przeprowadzimy termomodernizację budynków, a dopiero później wymianę źródeł ciepła. Po to aby docelowo zwiększyć efektywność „Czystego Powietrza” - wyjaśniał wiceminister Krzysztof Bolesta.
Program priorytetowy „Czyste Powietrze”
Inicjatywa ruszyła we wrześniu 2018 roku. To pierwszy tak szeroki program rządowy, związany z poprawą jakości powietrza i zmniejszeniem emisji gazów cieplarniach. Wsparcie było skierowane na wymianę przestarzałych urządzeń grzewczych oraz termomodernizację budynków mieszkalnych jednorodzinnych (np. docieplenie domu, wymiana stolarki, zakup rekuperacji, montaż instalacji fotowoltaicznej).
Beneficjentami są osoby fizyczne, będące właścicielami lub współwłaścicielami budynku mieszkalnego jednorodzinnego. Warunki finansowe uzależnione zostały od wysokości dochodów wnioskodawcy. Stąd wprowadzono trzy poziomy dofinansowania. Najwyższe wynosi 135 tys. zł.
Podsumowanie Programu w Polsce (dane NFOŚiGW od 19.09.2018 do 07.02.2025)
Liczba złożonych wniosków – 1 031 056 na kwotę około 38 mld zł.
Liczba podpisanych umów - 856 963 na kwotę dofinansowania ok. 29 mld zł (wypłacono ok. 14,5 mld zł).
Podsumowanie Programu w Małopolsce (dane WFOŚiGW w Krakowie od 2018 do 31.12.2024)
Liczba złożonych wniosków - 113 884 (koniec 2024 roku).
Liczba podpisanych umów - 88 346 umów (wypłacono ok. 1,4 mld zł).
Wstrzymanie programu „Czyste Powietrze”
28 listopada 2024 roku wstrzymano nabór po sześciu latach od jego powstania. Powodem takiej decyzji była konieczność zabezpieczenia polskich gospodarstw domowych przed stwierdzonymi nadużyciami (np. zawyżone dofinansowania, wymuszane pełnomocnictwa). Planowane zmiany:
- gminy włączone do programu jako operatorzy;
- obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy;
- limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów;
- więcej kontroli na miejscu i pod okiem na firmy.
Operatorzy pilotażu w województwie małopolskim
NFOŚiGW wraz z Województwem Małopolskim w 2023 roku wprowadził pilotażowy program pod nazwą „Operatorzy w programie Czyste Powietrze”, w którym 23 małopolskie gminy podjęły się roli operatorów. Jednocześnie uruchomiono sieć komercyjnych operatorów, wspierających gospodarstwa domowe o najniższych dochodach, w korzystaniu „Czystego Powietrza”.
W Małopolsce wybranych zostało pięciu operatorów, obsługujących pięć regionów, których zadaniem było przeprowadzenie „za rękę” mieszkańców przez cały proces inwestycji, w ramach wymiany źródła ciepła lub termomodernizacji budynku.
Małopolskie doświadczenia w pilotażu wskazują, że:
- gminy powinny być pierwszym partnerem dla NFOŚiGW/WFOŚiGW w zakresie wsparcia mieszkańców w skutecznym dostępie do Programu „Czyste Powietrze”,
- JST dysponują danymi w ramach GOPS/ MOPS, co stanowi podstawową bazę osób, którym w pierwszej kolejności należy udzielić pomocy,
- gminy mają dostęp do bazy Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB) z informacjami o koniecznych do wymiany w budynkach źródłach ogrzewania,
- doświadczenia pokazują konieczność wsparcia mieszkańców nie tylko na etapie realizacji inwestycji, ale również eksploatacji (szkolenia z obsługi nowych urządzeń, rozwiązywanie problemów technicznych, kontrola kosztów eksploatacyjnych).
